Posts

Dhuna

Image
Ditëve të fundit jemi dëshmitarë për një rritje të manifestimit të dhunës në shoqëri, rreth, familje. Nga rrahjet, gjuajtjet me armë, deri te më e rënda - vrasja. Organet e drejtësisë natyrisht që duhet të kryejnë punën e tyre dhe të merren me pasojat. Por, shteti dhe shoqëria duhet të ndërmarrë edhe masa parandaluese. Fillimisht të identifikojë shkaqet se prej nga po vjen kjo dhunë, përmes projekteve hulumtuese nga ekspertë që i studiojnë sjelljet njerëzore dhe sociale. Cilët janë shkaktarët që po i shtyjnë njerëzit drejt dhunës? Po dëgjojmë lloj-lloj mendimesh, dikush thotë tradita patriarkale, dikush kultura e muzika, dikush niveli i ultë i arsimit e emancipumit, dikush gjëndja socio-ekonomike, dikush gjenetika… Prandaj, do të ishte mirë që të bëhen hulumtime në këto sfera dhe të identifikohen shkaktarët. A thua e kemi në gjene atë që njihet në zhargon si "gjeni e luftëtarit" (ang. warrior gene)? I cili nëse aktivizohet manifestohet me sjellje të papërmbajtur agresive të i...

Arti i teorive konspirative

Image
Teoritë konspirative në njëfarë aspekti janë cool. Ideja se, janë "do" që e kontrollojnë botën, të përcjellin me satelit, të bëjnë... Si një lloj arti, këto spekulime janë edhe interesant, sidomos ata që flasin për këso gjërash me njëfarë pasioni. David Icke për shembull tregon se si këta që e "kontrollojnë botën" në esencë nuk janë qënie njerëzore, natën kur nuk i sheh kurrëkush ata shëndrrohen në një lloj zvarraniku - në natyrën e tyre të vërtetë. Këto qënie prej Sumerëve (5-6 mijë vjetë) pandërprerë e kanë udhëheqë botën. - Si bëhet pra që bota nuk qënka në një gjendje më të mirë!? - pyeste gazetari i një mediumi britanez. Në rastin kur patën qeshë me të madhe audienca kur ky filloi të fliste për teoritë e tij konspirative. Dhe gazetari i tha: - Nuk po qeshin me atë që po tregon, por po qeshin me ty! (They're not laughing with you, they're laughing at you) Pastaj, Kabala - misticizmi çifut, masonët, vaksinat, qipat, 5G… Leo Zagami ka qenë një italian para...

Racionaliteti vs racionalizimi

Image
Bota ka nevojë më shumë për racionalitet e më pak për racionalizim. Racionalizimi është kur lypë me gjetë arsyetime pasi veç e ke një opinion apo ke marrë një vendim. Racionaliteti është me e lypë logjikën dhe të dhënat më të sakta para se m'e marrë qëndrim - dhe të jeshë i hapur ndaj ndërrimit të mendjes. (Adam Grant)

Çka është rritja eksponenciale?

Image
Kemi ndëgju se - rastet e reja me COVID po rriten në mënyrë eksponenciale. Mendja jonë nuk është mësu me e konceptu lehtë rritjen eksponenciale.  Po e ilustroj me një shembull me €. Nëse dikush do të ju pyeste: - A po i do sot 1 milion € apo po i do 1 cent sot dhe me t'i dyfishu secilën ditë për 30 ditë me radhë? Sa mendoni që do të arrijë vlera pas 30 ditëve, a i afrohet 1 milionëshit apo e tejkalon atë? Llogarite qaty 0.01 * 2^29 = 5 368 709.12 Karakteristikë e rritjes eksponenciale është se rritet shumë në fund. Nëse e llogaritni nga shembulli më lartë, deri në ditën 15-të vlera nga dyfishimi arrin vetëm në 163.84€, ndërsa në fund e kalon 5 milionëshin.

Imazhi i talibanëve

Image
Pas tërheqjes së trupave amerikane nga Afganistani, bota është në konfuzion sa i përket imazhit të talibanëve. Deri tash, ata janë asocuar me terrorizmin, ekstremizmin, dhunën, vrasjet, etj. Prandaj, nga ky imazh i tyre, shumë media sociale janë duke i sanksionuar lajmet rreth tyre. Si është e mundur? A thua talebanet ndoshta nuk paskan qenë aq të këqinj sa paskemi menduar? Mos paskan ndryshuar? Çka po ndodhë? Ambienti në të cilin ata janë përshtatur dhe jetojnë, është jashtëzakonisht sfidues. Male të larta, një terren që i ngjan ndonjë planeti tjetër. - Më dukej nga aeroplani, sikur po zbrisnim në Hënë - thoshte një person që ka punuar atje. Kur është terreni i vështirë, luftërat kurrë pa ndalë, natyrisht pastaj edhe vetë jeta është e tillë. Kushtet janë mizerje, pa rrugë, pa shëndetësi, pa energji elektrike, pa mjete të informacionit, pa asgjë - në një errësirë të plotë! Problemi i madh i tyre duhet të ketë qenë, përfshirja me grupet tjera të dhunëshme, agjendat e tyre terroriste dhe...

Pse ndikohemi nga teoritë konspirative?

Image
Nuk është vetëm një arsye sigurisht. Ka arsye të ndryshme pse secili prej neve individualisht, në sfera dhe nivele të ndryshme, mund të jemi të ndikueshëm nga teori konspirative apo lajme të pasakta. Një prej perspektiva, që mua më duket e arsyeshme, siç e spjegojnë studiuesit e sjelljeve njerëzore, ka të bëjë me mekanizmin e mendjes për mbijetesë. Si shpjegohet kjo? Kur je në pyll natën e diçka shushullitë pas shkurreve, ajo që së pari të shkon në mendje është - mos është arusha, ujku, apo ndonjë rrezik i caktuar. Kur shkon pas shkurreve e sheh që nuk ka asgjë, vetëm era i ka tundur gjethet. Në favor të mbijetesës është çdoherë që të mendohet rreziku. Sepse më hesap ke të mendosh se është arusha, e të jetë vetëm era. Sesa të mendosh se është era e të dalë pastaj arusha. Ky mekanizëm i të menduarit në këto rrethana është jashtëzakonisht i dobishëm. Megjithatë, në jetën e përditshme pastaj ky mekanizëm mund të aktivizohet më tepër se që duhet, për secilën rrethanë ku individi nuk ka mja...

Max Planck dhe profesori

Image
Max Planck-ut i kish pasë thënë profesori i tij - s'ki cka shkon në Fizikë, çka ka pasë me u zbulu aty është zbulu. S'po me vyn me zbulue kurrgja - thotë Planck - veç me i mësu do gjana themelore. Planck shkoi e shpiku teorinë kuantike dhe fitoi Cmim Nobel. Shpesh hasim në kësi njerëz që kanë qejf me t'a ba bajat, thonë - po le, po çka po t'duhet me e ba një punë. Paramendo Planck me e pasë ndëgju profesorin!

Bregoviqi në Korçë

Image
Në '99 kam qenë në Korçe, nëpër lokale vazhdimisht jehonin këngët e Draganes e Ceces në atë kohë. Ata nuk e kuptonin serbishten, mirëpo i dinin përmendësh tekstet e Bregoviqit, Bjelo Dugmes, e këngët e këngëtarëve tjerë të Jugosllavë. Kjo nostalgji ju kishte ngelur nga periudha e komunizmit, kur tregonin se s'i i kanë dëgjuar fshehurazi radiot jugosllave. Njëfarë forme, këto këngë e tekste, edhe pse të pakuptueshme, kanë qenë një dritare e tyre me botën. Prandaj, mund të supozojmë se akoma e ndjejnë këtë nostalgji. Me pyesnin mua, meqë unë kosovar e kuptoja serbishten - çfarë kuptimi ka kjo? - edhe përpiqeshin të transkribonin tekstet e ndonjë kënge :) Për mua kjo ka qenë një befasi, nuk me kishte shkuar as në skaj të mendjes se ato këngë dëgjohen, e aq më pak pëlqehen në një zonë jugore të Shqipërisë.

QKUK, Auschwitz, turp!

Image
Ky ka qenë një shkrim në njërin prej mureve të ndërtesave përballë Qendres Klinike Universitare të Kosovës (QKUK). Dhe njëmend, kush e ka pasë fatin e keq që të trajtohet aty, apo të trajtojë familjarë, mund të mendojë, a thua çka e dallon QKUK-në nga kampet e përqendrimit nazist në Auschwitz? Sa kam lexuar nga kronikat e Viktor Frenkl dhe Elie Wiesel - të mbijetuar të kampit - mjekë, e disa shërbime shëndetësore ka pasë edhe në Auschwitz. Ndoshta, mungesa e një krematoriumi për djegien e xhenazeve e dallon, ndoshta!  Le se s'po dhezë! - tregonin ata që e kanë dëgjuar stafin mjekësor gjatë një reanimacioni të pasuksesshëm, ku kishte humbur jetën një i ri. Ekzitoi! - Edhe e marrin trupin e pajetë të pacientit, e mbështjellin me batanije të cilën e ka marrë me vete i ndjeri, e hedhin në një dhomë të errët, në dysheme, sikur një mbeturinë. A gjete të njofshëm, a kryjte punë? - pyeste njëri dikë që ankohej se i kishin thënë se duhet të priste, ndërsa ai e dinte se sëmundja e tij nuk pr...

Beautiful mind

Image
Me këtë titull ka qenë një film shumë i mirë para ndoshta 20 viteve. Filmi bazohet në biografine e gjeniut amerikan të matematikës John Nash – i cili njihet për Teorinë e Lojës (Game Theory). Rolin e tij në film e luan aktori i njohur Russell Crowe. Nash, përveçse gjeni, ka vuajtur nga probleme mendore, skizofreni dhe halucinacione. Ka komunikuar me njerëz të cilët nuk ekzistojnë në realitet, vetëm në mendjen e tij. Mirëpo, si duket halucinacionet kanë qenë aq reale, sa nuk ka mundur të e hetojë veten se është i sëmurë për një kohë të gjatë. Në film paraqitet, në mes tjerash, se si i shfaqej një person me një kapele dhe tesha të zeza, nga shërbimi sekret, i cili i jepte detyra kinse për deshifrim të kodeve të armikut. Ai pastaj vetmohej, shkruante letra dhe i dërgonte në një adresë në emër të një personi të caktuar. Mirëpo, meqë ishte në mision sekret, askush nuk e dinte për këtë – madje as gruaja e tij. Gjendja e tij sa vinte e rëndohej, halucinimet vinin duke iu përkeqësuar, derisa n...

Bota e dimenzioneve

Image
Para disa ditësh, në një rrjet social që ka të bëjë me librat ( Goodreads ) e kishin bërë një pyetje: cili libër i zhanrit fantazi ka ndikuar në formimin tënd kur ke qenë fëmijë? U mendova për një kohë, duke i sjellë në mendje disa nga librat që i lexonim në atë kohë dhe nuk munda të vendos nëse ndonjëri prej tyre të ketë pasur ndonjë ndikim të madh në zhvillimin tim! Më vonë pata dëgjuar për një libër që e lexojnë fëmijët në vendet tjera, që do të dëshiroja t'a kisha lexuar kur kam qenë fëmijë. Flatland i autorit Edwin Abbott - nuk e di nëse është i përkthyer në shqip. Autori aty përshkruan në mënyre satirike një botë të rrafshët me krijesa dy dimensionale në të (trekëndësha, katrorë, drejtkëndësha…), që nuk arrijnë të perceptojnë dot dimensionin lartë-poshtë - vetëm djathtas-majtas e para-mbrapa.  Ky libër dhe të ngjashëm me të, nxitë imagjinatën, e stimulon reflektimin në lidhje me perspektivën e ekzistencës. Si perceptohet një sferë kur kalon nëpër botën e trekëndëshit? Fillim...

Vërshimet në Prishtinë

Image
Natyrisht që të gjithë jemi të shqetësuar për dëmet dhe rrezikun që bartin me vete ato - urojmë që kjo situatë të kalojë sa me më pak pasoja! Një video që po qarkullon ku shihet se si uji hyn nëpër lokalet në fund të Rrugës B. Aty fare pranë, i fshehur shihet pakëz lumi i mbuluar i Prishtinës.  Nga kjo ngjarje mbase mund të kuptojmë edhe se, ne e kemi mbuluar lumin dhe mendojmë se e kemi harruar atë, mirëpo vijnë momente të tilla kur lumi e shfaqë vetëveten, e kërkon shtratin e tij. Ndoshta jemi ne që i kemi hyrë lumit në shtrat, e jo lumi nëpër shtratet tona!

Vaksinimi kundër Covid-it

Image
Pardje e morra vaksinën kundër Covid-it. Vaksina e prodhuar nga Johnson & Johnson, e cila funksionon me atë që njihet në mikrobiologji si virus vektor, jo mRNA. Atë ditë edhe të nesërmen pata ngapak temperaturë, ethe dhe dhëmbje të nyjeve e muskujve. Pra, kaq i kishte efektet anësore vaksina. Sot, kam qenë shumë mirë pa asnjë problem. Sa i përket efektit të "magnetizimit" që është përmendur rëndom nëpër internet. Kur e hoqa atë sticker-in me ngjitës që t'a vendosin pas vaksinimit, është e vërtetë - ngjiteshin monedha dhe gjësende tjera, qoftë të metalta apo tjera, në vendin e vaksinës. Por, pas një dushi dhe pastrimi të dorës me sapun, u zhduk ai efekt "magnetik". Te unë, iluzionin e efektit magnetik e kishte pas krijuar ngjitësi. PS. Megjithatë, vaksina tek disa persona mund të shkaktojë efekte anësore me komplikime më të mëdha. Prandaj, secili person para se të marrë vaksinën, le të konsultohet mirë me mjekun për gjendjen e tij shëndetësore, p.sh. alergjit...

Patkoi

Image
Me e vjerrë një patkua diku mbi derë të shpisë, përpara ka qenë e përhapur si bestytni, se gjoja sjellë fat. Nasradini: valla s'e di, ky kali jem katër copa i ka, por hanë shtage ditë-për-ditë. Kur ishin pasë shku te shpija e fizicientit të njohur Nils Bohr (fitues i çmimit Nobel) edhe po e shohin një patkua vjerrun mbi derën e shtëpisë së tij. - A edhe ti Nils po besojshe në kësi lloj bestytnish a? - Jo bre - tha Nilsi - por, thonë që sjellë fat edhe nëse nuk beson n'to. Sado kontraverse apo komike që tingëllon kjo përgjigje e tij, këtë mendësi e hasim shpesh tek njerëzit - bëjnë veprime përkundër faktit se nuk besojnë në to. Fjala bie, votojnë parti të caktuara politike në zgjedhje. Apo të ngjashme. Këtë shembull e pata dëgjuar që e përdorte si analogji edhe një prej filozofëve të njohur bashkohor. Kur fliste për komunizmin në Jugosllavinë e Titos. Thoshte se ata individë të cilët besonin fuqishëm në ideologjinë komuniste shiheshin me dyshim nga sistemi, sepse kërkohej një ll...

Smile, you're on Candid Camera

Image
Fotografimi i kundërvajtjeve në trafik, i ngasjes së makinave sikur në skenat e filmit Fast and Furious, apo si në pistat e garave, apo më keq se kaq. Konsiderimi i këtyre fotove pastaj nga ana e policisë dhe shqiptimi i gjobave, të dyja këto janë tejet të mirëseardhura. Këta persona që po i bëjnë këto foto janë heronjë të qytetarisë aktive. Ky mentalitet i vozitjes së çmendur, ku rrezikohen, lëndohen dhe vriten njerëz, duhet të marrë fund njëherë e mirë. Ky ves, nuk është gjë tjetër veçse e pasqyron anën e errët të primitivizmit dhe kafshërisë njerëzore. Të gjitha shkeljet që bëhen në trafik le të publikohen, sepse ka ardhë koha që të marrin fund këto marrëzi. Qoftë përmes vetëdijesimit apo edhe përmes ligjit. - Çka thua nëse nesër dikush të fotografon ty duke i thy rregullat e trafikut? - më pyetën. - Nëse më fotografojnë duke bërë këso kundërvajtje sikur ato të publikuara, le të më dënojnë edhe mua. Çka është mjaft, është mjaft!

Ruši kalaju!

Image
Ata që janë nga qyteti i Vushtrrisë, sigurisht mund t'a kenë dëgjuar këtë shprehje më parë. Unë e kam dëgjuar nga miqtë e Vushtrrisë. Në kohën e Jugosllavisë, tregojnë se po zhvilloheshin punimet për zgjerimin e rrugës në Vushtrri. Kur punimet mbërritën tek Kalaja e Vushtrrisë, udhëheqësi i projektit (sigurisht nga komuniteti serbisht-folës atëherë) e thërret kryetarin e komunës në telefon edhe i thotë (parafrazim): - Zotëri kryetar, projekti po ecën mirë por tani kemi mbërri me punime te Kalaja dhe për shkak të kësaj nuk po mundemi me e zgjëru rrugën. - Kryetari: Ruši kalaju! - rrezo Kalanë! Natyrisht, njerëzit përreth pastaj e bindin që të heqë dorë nga kjo marrëzi. Arsyeja pse e përmenda këtë tregim është për shkak të moralit që përçon. Kjo shprehje - ruši kalaju - ka ngelur në kujtesën e vushtrriasve si një anekdotë dhe vjen në mendje saherë që shohim njerëz në pozita - të dehur nga pushteti i tyre. Njerëz që kur veshen me pushtet, ka rrezik se rrënojnë e shkelin çdogjë që iu d...

Continuum

Image
Po e filloj përmes udhëtimit në botën e ngjyrave. Kur shohim një lule trandafili - sa e bukur, ngjyrë e kuqe. Në mendje e kemi kategorinë e ngjyrës së kuqe dhe aty e vendosim edhe trandafilin. Ngjashëm edhe me lulet apo objektet tjera, varësisht prej spektrit të dritës që ato reflektojnë në syrin tonë; në mendje i kemi disa kategori që i quajmë ngjyra dhe aty i vendosim objektet që i shihim, nëse i kategorizojmë sipas ngjyrave. E kuqe, e kalter, e gjelbër, e bardhë… Kur fëmijët e mi panë një lopë dhe dëgjuan se ka ngjyrë të kuqe - u habitën - jo bab, është ngjyrë portokalli! Në të kaluarën në trevat tona, me gjasë nuk kishte arritur akoma fruti i portokallit i cili me vete do të sillte edhe kategorinë e re, prandaj lopët kategorizoheshin si të kuqe.  Pra, në mes të kuqes dhe të verdhës paska edhe ngjyrë tjetër - portokalli. Në realitet, jo vetëm një, por ka numër të shumtë të ngjyrave në mes të cilave do ngjyra. Prej një ngjyre në tjetrën është një vazhdimësi ngjyrash që gradualish...

Dhe vaksina erdhi

Image
  ...Dhe vaksina erdhi Nëpër fytyrat tona rrëshqiti një gëzim Dhe ndër zemrat tona ngriti një fole E një jetë e bukur e një jetë e re Me dëshira të shumta, po buzëqesh në lulëzim. Migjeni po të ishte sot, sigurisht se këto vargje do t’ia kushtonte vaksinës, e jo pranverës. Sepse edhe ai vdiq i ri nga një sëmundje të cilën ne sot pothuajse e kemi harruar që ekziston - tuberkulozi. Sëmundje kjo vdekjeprurëse në atë kohë, ndërsa e shërueshme pak kohë më pas. Madje e parandalueshme përmes vaksinës. Vaksina e parë që e merr njeriu sot - pothuajse ditën kur lindë - është pikërisht për parandalimin e tuberkulozit. Megjithëse në Kosovë numri i rasteve me tuberkuloz është më i lartë në krahasim me vëndet evropiane - aq sa kam informacion. Por ,  ja që kjo kujtesë e vdekjes dhe vuajtjes njerëzore është zbehur e nuk na bën shumë përshtypje. Prandaj, mjaft njerëz tek ne nuk e ndajnë këtë gëzim për ardhjen e vaksinës. Madje, janë kundër vaksinës anti-COVID19 në veçanti, apo vaksinimit në p...

Popull i lumtur

Image
 Kosova paska dalë goxha mirë në radhitjen e shteteve të lumtura të botës, që organizohet nga OKB. Pse jemi të lumtur? Unë nuk jam ekspert i kësaj fushe mirëpo, sa kam lexuar e dëgjuar, lumturia nga një aspekt spjegohet edhe nëpërmjet atij që quhet - sistemi i shpërblimit — në tru. Si funksionon sistemi i shpërblimit? Kur individi dëshiron të arrijë diçka dhe e arrinë atë, në tru lirohen hormone të lumturisë (endorfina, dopamina) që bëjnë të ndjehesh mirë, i relaksuar, i gëzuar, i kënaqur, i lumtur - pra, i shpërblyer. Sipas hulumtimeve që janë bërë në këtë fushë, është konstatuar se niveli më i lartë i këtyre hormoneve (tek shimpanzetë) është regjistruar para arritjes së një qëllimi. Ndërsa, kur arrihet qëllimi, niveli i hormoneve bie. Dmth kënaqësia është më tepër në "pritje të shpërblimit" e më pak në arritje të tij. Në bazë të kësaj, është konstatuar se niveli më i lartë i hormoneve të lumturisë është kur pritja për realizimin e qëllimit është me probabilitet 50/50. Nëse ...

Nuk e di, prandaj është kështu…

Image
UFO është shkurtesë për një objekt të paidentifikuar fluturues (ang. Unidentified Flying Object). Dmth jashtë-tokësor, krijesa prej një tjetër planeti, etj, etj. JO — dmth objekt që nuk dihet çka e prej nga vjen, është i paidentifikuar. Ngjashëm, njerëzit vazhdimisht japin interpretime e spjegime për gjëra që nuk i dijnë. Nuk e di, prandaj… ky virus sigurisht është i krijuar në laborator, është konspiracion global, po dojnë me i mbytë njerëzit, po dojnë me ju vendosë çipa… Kush? Si? Pse? A the njëherë nuk e di? E tash ku i di të gjitha këto sekrete? Është   e kuptueshme, siç e spjegojnë psikologët, truri këtë punë e ka — të krijojë kontekstin në lidhje me një realitet edhe në rrethanat kur mungojnë të dhënat, duke e plotësuar kontekstin përmes paragjykimit. Ky sistem i të menduarit në të shumtën e rasteve ndihmon në marrjen e ven...

Captivity of negativity

Image
Para dhjetë viteve, ka qenë një serial që e përcillja (Prison Break - e transmetonte Fox-i nëse nuk gaboj). Në mes tjerash, njëri prej roleve negative aty, pas arratisjes nga burgu, nisi të përpiqej disi t'i lente anash marrëzitë që kishte bërë në të kaluarën. Filloi të mbante trajnime rreth zhvillimit personal. Nisi t'i ecte mbarë; njëri prej termeve të narracionit të tij - captivity of negativity - burgosja i negativitetit. Një quote nga seriali: "Jemi rob të identiteteve tona, jetojmë në burgjet që i krijojmë vetë." Burgu i negativitetit ushqehet më së shumti nga informatat që i marrim çdo ditë nga rrethi shoqëror, njerëzit, mediat… të fokusuar vetëm në rrëfimin e ngjarjeve negative që ndodhin çdo ditë, vetëm zi e terr. Mediat zakonisht zgjedhin vetëm lajmet më negative për m'i transmetu - sepse ato shiten më së shumti. Hans Rosling në librin e tij Factfulness (një libër briliant) kur flet rreth asaj që e quan - instinkti i një perspektive të vetme - në lidhje ...

Betimi i programerit

Image
Dje, nëpër media e rrjete sociale vështirë se të zinte syri diçka tjeter përpos imazheve të çantave të mbushura me €€€ dhe arrestimeve nga ana e policisë dhe prokurorisë. Nuk është se kam pas shumë kohë me i përcjellë të gjitha detajet e kësaj ngjarje - të them të drejtën - mirëpo ma zuri veshi një lajm për arrestimin e edhe një programeri në tërë këtë ngjarje. Natyrisht, asesi nuk e paragjykoj epilogun e këtij procesi dhe siç thuhet, secili person i arrestuar është i pafajshëm deri në vendimin e gjykatës. Meqenëse unë vet jam pjesë e komunitetit të programerave - forme kjo interesante e manifestimit të jetës 🙂 m'u kujtua një ligjëratë e një personaliteti të njohur për programerat - Robert Martin apo i njohur ndryshe si Uncle Bob (në vazhdim t ë tekstit - Aga Bob). Aga Bob njëherë e pat elaboru pozicionin e programerit prej një perspektive gati kozmike. Nëse e mendon, rrallë apo fare nuk gjen ë sot pajisje apo mjet i cili nuk funksionon përmes një softueri të programuar nga prog...

Ressentiment

Image
Kâjta e koritë njërin! (Populli) Në momente të errëta të sinqeritetit me vetëveten, ndoshta do të dëshironim të ishim më të suksesshëm në jetë, të kishim më shumë pasuri, të mos kishim bërë gabime jetësore të pariparueshme, të ishim më të zgjuar, më punëtor, më me autoritet, më me fat, më të guximshëm, më të hijshëm... Me një fjalë, shumë gjëra mund të na mungojnë në jetë për të cilat lakmojmë. Në lidhje me lakminë, filozofi gjerman Friedrich Nietzsche, përdor shprehjen frënge " ressentiment " - me theks tek ndjenja e poshtërimit që ndjejmë për diçka që dëshirojmë t'a kemi por nuk mundemi. Megjithatë, Nietzsche nuk insiston se lakmia është domosdoshmërisht diçka e keqe. Në mënyrë interesante i pasqyron disa veçori të njeriut të ressentiment-it (lakmitarit): "Përderisa njeriu fisnik jeton me besim dhe i hapur me veten e tij ("i drejtë" dhe ndoshta edhe "naiv"), njeriu i ressentiment-it nuk është as i drejtë, as naiv, as i ndershëm dhe i drejtpërdre...

Gjuha programuese

Image
Të mësuarit e një gjuhe të huaj si duket nuk i bën njerëzit më të zgjuar. Mësimi i një gjuhe programuese, ka mundësi. Kur fëmijët mësojnë kodim, tregojnë ngritje të aftësive kognitive, kreativitetit, matematikës, dhe logjikës. Inteligjenca është më tepër sesa ajo çka dijmë; është gjithashtu edhe mënyra se si mendojmë. Adam Grant

Last walk

Image
 

Vetëdija politike

Image
Politikanët janë sikurse pelenat, duhet me i ndërru shpesh, për të njëjtat arsye (Mark Twain) Shpresoj se më në fund kemi hyrë në këtë fazë - sepse deri tani - 20 vite me një pampers. Nuk ka më komoditet në mesin e partive politike për vota të garantume - i kam të garantume unë votat. E jo! Askush nuk duhet me i pasë më votat e garantume, vetëm të MERITUME. Kështu që, është për t'u përshëndetur ky nivel tjetër i vetëdijes qytetare. Kur qytetari e mban përgjegjës pushtetarin me anë të votës, ka më shumë shpresë se gjërat do të fillojnë të ecin për së mbari edhe në sferat tjera. Shteti duhet të jetë ai që i garanton të drejtat e barabarta të individit. Jo partia, jo kolektivizmi partiak apo provincial. Hajde urime edhe festa e madhe kombëtare e Pavarësisë!

Eksperimenti i Zimbardos

Image
Këto ditë po qarkullon një video e një polici i cili godet një të ri me shuplakë. Pa dashur me e paragjyku rastin në fjalë, në përgjithësi shtrohet pyetja - pse ndodhin këto gjëra? A ndodhin si rezultat i personalitetit të ndonjë pjesëtari të policisë apo si rezultat i rrethanave të caktuara, të cilat mund t'i çojnë individët drejt sjelljeve abuzuese? Në vitin 1971 në Universitetin e Stanfordit zhvillohet një eksperiment që tenton t'i japë përgjigje kësaj pyetjeje. Podrumi i Universitetit pershtatet në një lloj burgu, 24 studentë vullnetarë ndahen në dy grupe, gjysma në rolin e të burgosurit dhe gjysma tjetër në rolin e gardianit. Ishte planifikuar që eksperimenti të zgjaste dy javë mirëpo eskalon situata aq shumë dhe ndërpritet pas gjashtë ditëve. Përfundimet nga ky eksperiment tregojnë se: kur njerezit ndjehen anonim dhe kanë fuqi mbi persona tjerë të de-personalizuar, lehtësisht mund të bëhen të ligë, dhunues e abuzues. Këto sjellje janë vënë re rëndom nëpër botë si në burgj...

Perspektivë mbi vdekjen

Image
Larry King - ikona televizive amerikane sot paska vdekë. Më kujtohet një intervistë e tij me astro-fizicientin e njohur Neil deGrace Tyson ku flisnin rreth vdekjes. Në mes tjerash diskutuan se si jeta në këtë botë - demek - nëse zgjatë shumë, dikur bëhet monotone. A do të dëshiroje të jetoje përgjithmonë? Larry, pa hezitim u përgjigj - PO! Pritej të thoshte - jo valla mirë e ki se nime nuk jetohet gjithë, se dikur bohet bajat 😊 Një prej realiteteve më të mëdha që zakonisht injorohet dhe askush nuk ka dëshirë të diskutojë rreth saj është vdekja. Realiteti i vdekjes çdoherë ngjallë ndjenja tmerruese. Trupi i ftohtë i kufomës - në fakt është temperatura e dhomës/ambientit. Sa të është gjallë organizmi, shumicën e energjisë e shfrytëzon për të mbajtur temperaturën e trupit rreth 36 gradë celsius. Kur ky mekanizëm i mbajtjes konstante të temperaturës nuk funksionon më, trupi e merr temperaturën e ambientit - kur e prekim - uh ftohtë! Edhe diçka që më ka mbetë në kujtesë nga kjo intervistë ...

Përmbytjet

Image
Jo po' këto janë dukuri që nuk mundemi me i ndalë, nuk mundemi me ba kurrëgja. Nuk dojmë apo nuk dijmë, e jo nuk mundemi. Çka bojnë shoqëritë e tjera të cilat ballafaqohen vazhdimisht me kësi probleme? Ndërtojnë diga nëpër liqene e lumenj; zgjërojnë shtretër të lumenjëve; ndërtojnë kanale nëpër toka të cilat e mbajnë ujin dhe e bartin ujin në toka tjera; ndërtojnë kolektorë të ujërave të shiut; mbjellin bimë aty ku është e nevojshme; nuk ndërtojnë objekte aty ku ka rrezik permanent për përmbytje… Të gjitha këto dhe shumë qasje të tjera proaktive, në mënyrë që të kontrollohen vërshimet dhe të minimizohen apo shmangen dëmet. Mirëpo, ne si shoqëri fatkeqësisht nuk jemi as reaktiv se lëre më proaktiv. Ne vetëm pasi të zgjohemi nga gjumi e shohim vetën se paskemi gëdhirë në Venecia - pastaj fajësojmë gjithkë në Tokë e në qiell përveç vetëvetes. Nesër në zgjedhje, shkojmë prapë i zgjedhim të njëjtit njerëz që është dashur të bëjnë diçka rreth kësaj pune e nuk kanë bërë.

Viti i mbrapshtë

Image
A do ta azhurojë romanin e tij me këtë titull Ismail Kadare, në atë mënyrë që të përfshijë këtë vit në të? Natyrisht, jo! Princ Wiedi, Haxhi Qamili, Dum Baben - e këso gjëra "na duhen" edhe më tutje 🙂 Për shumëkënd, ky vit që po shkon po cilësohet si më i mbrapshti. Me të gjitha këto sfida dhe vështirësi që solli pandemia, viti paraprak për dikë mund të ketë qenë më i vështirë sesa ky. Vështirësia apo lehtësia janë subjektive. Më i mbrapshti, mbase edhe për shkak të egocentrizmit dhe pandjeshmërisë, që janë të pranishme. Vetëm atëherë kur na godet personalisht neve apo rrethin e ngushtë, atëherë fatkeqësinë e cilësojmë fatkeqesi dhe vitin - vit të mbrapshtë, ndërsa kur i godet të tjerët jemi indiferentë! Indiferenca tregon për mungesë të dashamirësisë. Siç thonë Elie Wiesel - e kundërta e dashurisë nuk është urrejtja por indiferenca. Megjithatë, pandemia pati edhe një rol barazues në mes njerëzve. Sikurse vdekja! Kësaj radhe, në raport me pandeminë gati të gjithë, në njëfarë...