Kastriot Gashi

Çdoherë diskutimi rreth inteligjencës artificiale përcillet me njëfarë ndjenje në mes të eksitimit dhe frikës - që studiuesit e mendjes njerëzore ndoshta do të mund t'a shpjegonin duke e ndërlidhë me pjesën reptiliane të trurit - amigdala-n. Qendra në tru ku supozohet se qëndrojnë frikërat. Pse frikë? Nga e panjohura. E panjohura kryesore jemi vetë ne. Që i bie se para së gjithash, frika nga IA ndoshta në radhë të parë është frikë nga vetë-vetja. Apo koncepti i 'hijes' sipas Carl Jung-ut - një gjë që e urrejmë tek tjetri ka mundësi që pikërisht atë e kemi vetë por nuk e pranojmë. Ndoshta, vetë do të bënim veprime të tmerrshme po të kishim mundësinë të cilën frikësohemi se mos do t'a ketë inteligjenca artificiale. Është thënë se për funksionimin e trurit shkenca di vetëm 10%. Kaq pak dijmë për makinën biologjike që e udhëheqë jetën tonë, e që përbëhet prej më shumë se njëqind miliardë neuroneve, të lidhura në mes vete në nyje që në gjuhën e mjeksisë u thonë - sinapsa. Dm...

Nuk lexova shumë libra, për shkak të angazhimeve tjera. Ato që arrita disi me i lexu janë këto të listume këtu. The better angels of our nature (Steven Pinker) - diçka në lidhje me natyrën paqësore të qënieve njerëzore. Autori argumenton se përkundër faktit se vazhdimisht dëgjojmë për akte të dhunës nëpër botë, megjithatë nëse vështrojmë përgjatë historisë del se tani jetojmë në periudhën më paqësore ndonjëherë. Dhe ka shpresë se e ardhmja të jetë edhe më shumë në pajtim me paqen. Dy librat e Sabatos, Rezistenca - që ka të bëjë me cënimin e natyrës njerëzore dhe raporteve sociale shkaku i avancimit të teknologjisë. Heterodoksia - këtu Sabato më shumë i shpalosë një sërë qëndrimesh personale në lidhje me shumë qështje kryesisht të natyrës filozofike. Thotë, nuk ka mundësi me u kundërshtu filozofia përveç se me filozofi, por të keqe. Kjo thënie e tij në këtë libër më ka lënë përshtypje. Edhe Sabato realisht është me origjinë shqiptare, këtu vetë ai tregon, përndryshe do të kisha mendu se...

Ti yll i madh! Çka kishte me kenë kënaqësia jote po të mos ishin ata për t'cilët shëndrit? Për dhjetë vjet rresht u ngjite këtu naltë te shpella jem: do të ishe lodhë së ndriçuemi dhe tue ba këtë udhë pa mue, pa shqipen teme e pa gjarpënin tem. Por na t'pritëm ty çdo mëngjes, e morrëm tepricën tande dhe te bekuem për ta. Vini re! Jam i këputun nga urtësia, sikur bleta e cila ka mbledhë shumë mjaltë, me duhen një palë duar që mbërrijnë larg. Dua të dhuroj e shpërndaj derisa i urti nga mesi i njerëzve edhe njiherë t'a ketë shiju marrëzinë e tij, e i vorfni edhe njiherë pasuninë e tij. Për këtë patjetër duhet me u zhytë n'thellësi, siç ban ti mbramjeve kur shkon mbrapa detit e u sjellë dritë edhe atyne të nëntokës, ti o yll i mbi-pasun. Si ti, edhe unë le të shkoj poshtë siç thonë qeniet njerëzore, prej të cilëve dua ta kam vetëm prejardhjen. Më beko mua tani, ti sy i qetë që e shikon edhe gëzimin ma t'madh e nuk i merr lakmi. Bekoje këtë kupë që rrjedhë, ashtu që uji ...

Edgar Allan Poe dhe një prej poezive më të mira e më të njohura të tij, që edhe mua më pëlqen më së shumti - The Raven. Thuhet se kjo poezi ka inspiru shumë vepra tjera arti si në letërsi ashtu edhe në kinematografi. Më poshtë është përkthimi i Fan Nolit - megjithëse përkthim i mirë, më duket se e zbeh mjaft fuqinë artistike që e përmban origjinali. Korbi – Edgar Allan Poe Përkthyer nga Fan Noli Një mes-natë të bezdisur Tek këndonja i zalisur Disa pralla dhe magjira Të një shkence te harruar, Tek dremitnja i kapitur Befas vjen një e trokitur, Me ngadalë e goditur Përmi derë t’ odës sime. “Dikush është, thashë, jashtë Që troket mi derën time – Vetëm kjo, dhe asgjë më. Ah, e mbanj nër ment fort mirë, Ishte dimr’ i ftoht’ i ngrirë, Dhe n’ oxhakun shkrump të nxirë Urët shuheshin në hi. Desha të gëdhihej dita, Se më kot nga librat prita Të më ngushëllonte drita Për të lumurën Lenore, Vajz’ e rrallë dhe rezore, Q’ i thon Engjëjtë Lenorë, Përmi dhe pa emër më. Era frynte që përjashta, Rrihte ...

George R.R. Martin e ka një thënie interesante dhe inspiruese për leximin, thotë: Ai që lexon i jeton mijëra jetë para se të vdesë. Ai që nuk lexon e jeton vetëm një. Çdo person lexon atë që atij i intereson apo i pëlqen. Prandaj unë e kam problem me i rekomandu dikujt librat që i lexoj unë, sepse vetëm pse mua më pëlqejnë dhe më interesojnë, dikush tjetër mund të ketë krejtësisht preferenca tjera. Për këtë vit unë e kam pasë vendosë me i lexu 21 libra për qejfi temin, përkundër angazhimeve edhe obligimeve tjera, dhe ia kam arritur. Lista e librave që më tërheqin dominohet nga libra të zhanrit non-fiction, por ka edhe ngapak letërsi, filozofi, religjion, memoare, etj. Jam kujdesë me i shënu në Goodreads, përndryshe nuk i kisha mbajtë në mend çka kam lexu :) Linku në Goodreads: https://www.goodreads.com/user/year_in_books/2021/86287853?utm_source=fb&fbclid=IwAR3UTqwSetHBbaTEP0Bt0Q3OX9rnTpA8PZl4dV_I0rnMxyC4Sz4D-VLkG4k

Hans Rosling në librin e tij Factfulness* e tregon një njgjarje personale qe i ka ndodhur në një zonë të thellë të Kongos. (teksti në vazhdim është një përkthim, përmbledhje dhe përshtatje - nuk është përkthim fjalë-për-fjalë i tekstit në libër) Fillon tregimin autori duke thënë se ka qenë pjesë e një projekti hulumtues rreth një epidemie të quajtur konzo , e zbuluar në Mozambik mirëpo e shtrirë në shumë vende tjera afrikane. Ky projekt hulumtues kishte dy vite që ishte planifikuar, kështu që, ishin siguruar të gjitha, leja, vozitesit, përkthyesit, dhe pajisjet laboratorike ishin bërë të gjitha gati. Një mëngjes, derisa po pergatitesha për fillimin e punës - vazhdon autori - në një kasolle të fshatit aty, po e vërej fshatarët po grumbulohen jashtë. E pash që diçka nuk shkonte si duhet, por i zënë me punë, duke i marre mostrat e gjakut, zhurma e gjeneratorit edhe nuk i dëgjoja mirë zërat e njerëzve jashtë.  Po e shoh me nje moment, diçka sikur u errësua kasolleja, kur po dal, rreth ...

Para disa ditësh, në një rrjet social që ka të bëjë me librat ( Goodreads ) e kishin bërë një pyetje: cili libër i zhanrit fantazi ka ndikuar në formimin tënd kur ke qenë fëmijë? U mendova për një kohë, duke i sjellë në mendje disa nga librat që i lexonim në atë kohë dhe nuk munda të vendos nëse ndonjëri prej tyre të ketë pasur ndonjë ndikim të madh në zhvillimin tim! Më vonë pata dëgjuar për një libër që e lexojnë fëmijët në vendet tjera, që do të dëshiroja t'a kisha lexuar kur kam qenë fëmijë. Flatland i autorit Edwin Abbott - nuk e di nëse është i përkthyer në shqip. Autori aty përshkruan në mënyre satirike një botë të rrafshët me krijesa dy dimensionale në të (trekëndësha, katrorë, drejtkëndësha…), që nuk arrijnë të perceptojnë dot dimensionin lartë-poshtë - vetëm djathtas-majtas e para-mbrapa.  Ky libër dhe të ngjashëm me të, nxitë imagjinatën, e stimulon reflektimin në lidhje me perspektivën e ekzistencës. Si perceptohet një sferë kur kalon nëpër botën e trekëndëshit? Fillim...

 Kam fillu me dalë me ecë që nja dy muaj, gati çdo ditë. Për njëfarë kohe nuk kisha mundësi me i kushtu mjaft rëndësi shnetes, e tash po bëj përpjekje me qëndru fizikisht aktiv së paku duke ecë. Mirëpo, veç me ecë nëpër rrugët e Prishtinës, apo parqe, fikall vetë për rreth një orë, nuk po është edhe aq çështje triviale, jo vështirë në aspektin fizik sa po është e mërzitshme. Në përpjekje që me kalu apo shfrytëzu kohën sa më mirë gjatë kësaj ecjeje, fillova me dëgju audiobooks. Dmth për rreth dy muaj i dëgjova gjashtë libra - të shtatën jam duke e përfundu. Madje, tash më shumë po dal për me dëgju libra sesa me ecë. Dikush me tha (nuk po du me e cekë kush - për arsye politike :P) - Çka ia pe hajrin këtyne librave që po i lexon e po i dëgjon? I nxënë ngushtë prej pyetjes thash - këto që po i dëgjoj, po jua shoh hajrin sepse po eci! - U përpoqa me u nxjerrë diqysh.

Novelisti i njohur amerikan i zhanrit Sci-Fi, George R. R. Martin E pata ndëgju njëherë me një emision duke spjegu se si i krijon karakteret në romanet e tij. Tregoi me një rast se si i është dashtë me e kriju personazhin e Drakulës. Drakula siç e dini është një personazh i frikshëm i cili i vret viktimat e tij edhe ja u pi gjakun. Karakter i inspirum nga Vlade Drakula i Vllahisë - ish jeniçer, i cili e braktisë Perandorisë Osmane dhe pastaj kthehet kundër tyre duke bërë masakra të llahtarshme. Për të mos e zgjatë shumë - tha George, lexova rreth Draculas se si e kanë personifiku autorët e ndryshëm dhe tash duhej të krijoja une Drakulan tim në roman. Mirëpo, kur erdhi puna që Drakula kur shikohet në pasqyrë nuk e sheh vetëveten, kjo bjen në kundërshtim me të gjitha njohuritë që kemi në lidhje me optikën e driten, këtë nuk e shkruaj dot. Dmth edhe rrena e ka njëfarë marifeti! Tash, a kish kecy me parashutë a pa parashutë se nuk u morr vesh?

 Sa isha fëmijë, në shkollë e mësonim një vjershë që thoshte se libri është shoku më i mirë. Natyrisht që për mua kjo ishte diçka absurde. Si ka mundësi njëriu i gjallë të jetë shok me një libër?! Mirëpo më vonë, e pata kuptuar se shoqëria me librin është më shumë shoqërm me autorin e librit. Kur ti e lexon një libër, njoftohesh me idetë që autori i ka jetuar dhe i ka pasqyruar përmes shkrimit. Në këtë formë ti njihesh dhe jeton me të pavarësisht distancës gjeografike apo kohore. Dmth. çka t'lexojsh ashtu bëhesh (sikur me kë t'rrish) :)