Psikologjia e teorive konspirative

Një prej personave kompetent i cili është marrë me studimin e fenomenit të teorive konspirative nga këndi i psikologjise dhe sjelljes njerëzore, është profesori i psikologjisë në Universitetin e Bristolit, Stephan Lewandowsky. E ka edhe një doracak ku në mënyrë brilante e dekonstrukton mënyrën se si funksionon mendësia e besimtareve të teorive konspirative.

Conspiracy Theory Handbook

Natyrisht, në botë ndodhin konspiracione, disa prej tyre pastaj me kalimin e kohës zbulohen. Por, mendësia me të cilën i qasen konspiracionistet këtyre dukurive (ngjarjeve) dallon nga ajo e zakonshmja. Një skepticizëm i shëndoshë rreth ngjarjeve të dyshimta është i mirëseardhur, por jo një dyshim i sterr-madh; pranimi i fakteve, e jo interpretimi i tyre; koherenca, e jo kontradikta.

Lewandowsky propozon një kornize për identifikimin e te menduarit konspiracionist përmes shtatë tipareve. Nëse e keni njërën prej tyre, ju keni një tipar të konspiracionisteve, nëse i keni të shtatat atëherë urime - jeni një konspiracionist i vërtetë :)

  1. Kontradita. Njëkohësisht beson në ide të cilat e kundërshtojnë njëra-tjetren. P.sh. Beson se vaksinat i kane zbulu për me e zvogëlu numrin e popullsisë në botë dhe njëkohësisht beson se po dojnë me përfitu materialisht prej njerëzve duke ju shite vaksina. -> Nëse dojnë me përfitu materialisht, nuk ju konvenon me pesë ma pak njerëz në botë.
  2. Dyshimi absolut. Shkalle nihiliste e skepticizmit kundrejt versionit zyrtar. As nuk ju beson OBSH-se, as eksperteve vendor apo ndërkombëtar. Veç aty ku përputhen me teorinë e tyre, atëherë ju besojnë.
  3. Dashakeqësia. Me besu se motivet mbrapa ngjarjeve janë domosdoshmërisht dashakeqe. P.sh. Kurrë nuk ndodhe me besu se ata qe i zbulojnë vaksinat kanë edhe qëllime të mira (lufta e sëmundjeve p.sh.), vetëm të këqija (me i dëmtu, sterilizu, kontrollu, etj njerëzit).
  4. Diçka patjetër duhet mos me qenë në rregull. Nëse ia sjellë të gjitha faktet e dynjasë konspiracionistit, aq të qarta sa nuk ka mundësi me i kontestu. Në fund thotë, mirë-mirë veç prapë diçka ka aty :)
  5. Viktimizimi. Konspiracionisti e sheh veten si viktime e një persekutimi të organizum. Njëkohësisht, e sheh veten si një trim i cili i ka dalë përballë krejt këtyre që po dojnë me n’a ba keq. Dmth edhe viktime edhe hero në të njëjtën kohë.
  6. Imun ndaj evidencës. Të gjitha faktet qe e kundërshtojnë teorinë e tyre i ri-interpretojnë se kinse janë te manipulume qëllimisht nga vetë shkaktarët e  konspiracionit.
  7. Ri-interpretimi i rastësisë. Kurrgja nuk ndodhe aksidentalisht, çdoherë dikush qëndron mbrapa secilës ndodhi. P.sh. virusi i COVID-it nuk ka shanse që rastësisht është zhvillu, por patjetër dikush në laborator e ka kriju edhe e ka lëshu në publik.

 



Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Të vërtetat

Image
Do të përpiqem me u fokusu në atë se si njerëzit i marrin për të vërteta ato që i marrin, përmes të cilave e shohin botën që i rrethon. Në përgjithësi njerëzit i marrin të vërtetat nga tri perspektiva. Munden me qenë ma shumë apo më pak kategori por mua po me duhen tri, sepse në secilin variant kategorizimi është vetëm konceptual. Të vërtetat objektive - shkenca me tërë aparatin e saj është në funksion të etablimit të këtyre të vërtetave. Të vërteta që janë të vërteta në vetvete, pavarësisht besimeve apo bindjeve individuale. Mund të besosh gjithë diten se toka është e sheshtë, por kjo nuk e bën atë të sheshtë - kjo pra është një e vërtetë objektive. Të vërtetat personale - në këtë kategori hyjnë ato që njerëzit pavarësisht gjithçkaje i mbajnë për të vërteta personale, siç mund të jenë besimet dhe bindjet e ndryshme. Diçka që është e vërtetë për njërin mund të mos jetë për tjetrin. Të vërtetat politike - këtu hyjnë narracionet dhe propaganda. Nëse një narracion i caktuar përsëritet-e-p...
Read more

Snobizmi

Image
(për këtë shkrim jam frymëzuar nga një video online e një gazetari kosovar dhe nga qëndrimet e autorit britanik/zviceran Alain de Botton) Hyrje Snobizmi, një term shpesh i përdorur në mënyrë pezhorative, përshkruan sjelljen e individëve që nënvlerësojnë të tjerët që i perceptojnë si inferiorë. Tradicionalisht i lidhur me klasën shoqërore dhe prestigjin, snobizmi ka evoluar për të reflektuar vlerat moderne të shoqërisë, veçanërisht në mënyrën se si njerëzit gjykohen nga suksesi i tyre financiar. Le të shohim rrënjët historike të snobizmit në shoqërinë e Kosovës, transformimin e tij me kalimin e kohës dhe manifestimin e tij të sotëm. Konteksti Historik Në shoqërinë tradicionale kosovare, snobizmi ishte ngushtësisht i lidhur me prejardhjen familjare dhe pozitën shoqërore. Familjet e mëdha dhe fiset, agallarë e beglerë, kishin një rol të rëndësishëm në strukturën shoqërore, dhe respekti shpesh ishte i lidhur me trashëgiminë dhe kontributin e tyre historik në komunitet. Kjo formë snobizmi b...
Read more

Hija

Image
Nëse e urren një person, ti urren diçka tek ai që është pjesë e vetës tënde. Çka nuk është pjesë e vetës sonë nuk na shqetëson. (Hermann Hesse) Kjo thënie e Hermann Hesses mbështetet edhe nga Carl Jung që thotë: gjithçka që na irriton neve rreth të tjerëve na çon drejt një të kuptuari për vetëveten. Jungu e spjegon këtë përmes konceptit psikologjik që ai e quan “hija”. Ky koncept mua më ka bërë shumë shpesh të reflektoj mbi sjelljet qoftë personale apo të të tjerëve. Sipas këtij koncepti, secili njeri, përveç personalitetit publik përmes të cilit me vetëdije shfaqet para publikut, e ka edhe një pjesë të personalitet të pavetëdijshëm, aty bëjnë pjesë të gjitha ndjenjat që ne i ndrydhim, i mohojmë, apo i fshehim nga vetëvetja - pra, këtë pjesë të personalitetit Jungu e quan hije. Në këtë hije të personalitetit mund të zënë vend aspekte negative si zemërimi, agresiviteti, egoizmi, por mund të jenë edhe aspekte tjera pozitive, por të cilat hasim në vështirësi me i shpreh, nuk jemi të vetëd...
Read more